کتاب «اصول سرپرستی» از جمله دروس مهارت های مشترک داشگاه جامع علمی کاربردی است که کاملا منطبق با سرفصل های دانشگاهی تدوین شده است و دربردارنده مطالب زیر است:

 

 

پیشگفتار

دانش مدیریت که در دهه‌های اخیر بر اساس نظریه‌های جدید و بر مبنای تحولات سریع علم و فنّاوری پیشرفت زیادی کرده است. منابع انسانی را به‌عنوان مهم‌ترین وسیله توسعه و رشد اقتصادی اجتماعی و فرهنگی هر جامعه‌ای معرفی می‌نماید. به یقین زمانی می‌توان از دانش، تجربه و توانمندی‌های دانش قوی و استراتژیک انسانی به‌طور صحیح و کامل بهره‌برداری نمود که مدیرانی باکفایت، آگاه و خلاق هدایت و رهبری امور را به عهده داشته باشند.

به‌عبارتی‌دیگر در هر سازمان صنعتی، خدماتی و آموزشی مسئولیت و نگهداری، بهسازی و به‌کارگیری مطلوب منابع انسانی به‌طور مطلوب با مدیران و در راستای اهداف و سیاست‌های سازمان می‌باشد.

افزون بر نقش مدیران عالی و اجرایی بر تحقیق این امر خطیر، سرپرستان و مدیران سرپرست که بخش وسیعی از رده مدیریت را شامل می‌شوند، در چگونگی به‌کارگیری منابع انسانی وظیفه حساس و تعیین‌کننده‌ای را بر دوش دارد. این گروه با داشتن نقش کلیدی، تمامی وظایف و مسئولیت‌های مدیران را در سطح اجرایی دارا می‌باشند، بطوریکه کلیه تصمیمات متخذه را در چارچوب قوانین و دستورالعمل‌ها و در قالب برنامه‌های کاری به‌وسیلۀ نیروهای انسانی اجرا می‌کنند.

به تعبیر دیگر، سرپرست‌ها حلقه ارتباطی مؤثری میان کارکنان و مدیران هستند، بطوریکه با استفاده صحیح و مفید از امکانات و منابع موجود، هماهنگی میان افراد و واحدهای سازمانی را فراهم می‌سازند. اهمیت و جایگاه سرپرست‌ها در هر سازمان ایجاب می‌نماید تا این گروه نیز همانند سایر مدیران در راستای بهسازی نیروی انسانی همواره از آموزش‌های نظری و عملی لازم برخوردار باشند. این امر با برگزاری دوره‌های آموزشی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی فنی، مدیریت و سرپرستی و همچنین تأمین کتب، نشریات و وسایل آموزشی و پژوهشی مورد نیاز و... میسّر می‌گردد که در نتیجه آن سرپرست‌ها قادر خواهند بود با رفع نیازهای علمی و فنی خود به سطح مطلوبی از آگاهی، دانش و مهارت‌های فنی دست یابند و از موقعیت شغلی مناسب و شایسته‌ای بهره‌مند گردند.

آموزش سرپرستی در ایران ابتدا توسط وزارت کار و امور اجتماعی آغاز و تا به امروز به‌وسیله چند سازمان آموزشی ادامه یافته است، که از آن جمله می‌توان به مؤسسه مطالعات و بهره‌وری منابع انسانی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و مراکز دانشگاهی اشاره کرد که طی دهه گذشته دوره‌های متعدد آموزش سرپرستی را با بهره‌گیری از اساتید مجرب و با کیفیتی مطلوب و به‌طور فراگیر برگزار نموده است.

مخاطبان اصلی این کتاب دانشجویان به‌خصوص دانشجویان علمی کاربردی در تمامی رشته‌ها در مقطع کاردانی می‌باشند. این کتاب مطابق با سرفصل درس اصول سرپرستی شورای برنامه‌ریزی درسی و آموزشی علمی کاربردی و به ارزش 2 واحد تدوین گردیده است.

امید می‌رود که علاوه بر جامعه دانشگاهی، سایر علاقه‌مندان نیز از آن بهره‌مند شوند.

در فصل اول کتاب سعی شده است با بهره‌گیری از مفاهیم مدیریتی، ذهن مخاطب را نسبت به این موضوع آشنا ساخته و همچنین جایگاه سرپرست در تیم مدیریت، وظایف سرپرستی و ویژگی‌های اخلاقی سرپرست ایده آل را بیان نماید.

فصل دوم به موضوع ارتباط مؤثر اختصاص دارد و  انتظارات اساسی افراد، اصول ایجاد رابطه خوب با دیگران، نقش سرپرست در پیشگیری و حل مشکلات و روابط انسانی سرپرست در محیط کار را شرح می‌دهد.

توضیحاتی در خصوص مسئولیت و اختیار در فصل سوم ارائه گردیده است. فصل چهارم به مفهوم هدایت (هماهنگی) و کنترل می‌پردازد. مباحث مربوط به انگیزش کارکنان، سیستم نظام پیشنهادات و نحوه اجرا و پیاده‌سازی آن در سازمان در فصل پنجم ارائه شده است. در فصل پایانی کتاب نیز موضوع بهبود و شرایط محیط کار، ایمنی و بهداشت در هنگام کار و نیز پیشگیری از وقوع حوادث کار مطرح شده است.    

در اینجا لازم می‌دانیم از دانشجویانمان در تمامی دانشگاه‌های علمی کاربردی و سایر مؤسسات و دانشگاه‌ها که انگیزه تدوین این کتاب را در ما ایجاد کردند، تشکر کنیم. همچنین از ریاست محترم مرکز علمی کاربردی علوم و فنون قزوین جناب آقای بابایی و مدیریت محترم انتشارات ساکو جناب آقای غلامی کلیشمی که از چاپ و نشر این اثر استقبال و حمایت کردند، سپاسگزاری می‌نماییم. اگر چه در این کتاب سعی شده است که نظرات اساتید و صاحب‌نظران این علم و موضوعات پیرامون آن جمع‌آوری شود اما بدون شک این کتاب دارای نقایصی احتمالی است که امیدواریم بتوانیم با جمع‌آوری نظرات شما اساتید و دانشجویان محترم آن‌ها را رفع نماییم.

 

مولفان

                                                   تابستان 1393

 

فصل اول- مفهوم سرپرست و سرپرستی

مفهوم سرپرستی ..................................................................... 10

تاریخچۀ سرپرستی ............................................................ 10

جایگاه سرپرست در تیم مدیریت .................................... 11

ارزش و اهمیت سرپرستی .................................................. 14

تئوری‌هایی در زمینۀ سرپرستی ................................... 14

انواع سرپرستی ........................................................................ 15

نقش‌های سرپرست ................................................................ 16

وظایف سرپرستی ................................................................... 17

مهارت‌ها و توانایی‌های سرپرستی ..................................... 20

منابع چهارگانۀ سرپرستی ................................................ 21

ویژگی‌های اخلاقی سرپرست ایده آل ............................ 21

اصول سرپرستی ...................................................................... 22

مسئولیت‌های سرپرستی ...................................................... 24

عوامل مؤثر در انتخاب شغل افراد .................................... 25

انتظارات و توقعات افراد از سرپرستان  .......................... 25

دلایل عدم موفقیت سرپرستان  ........................................ 26

منابع قدرت و ابزارهای سرپرستی ................................... 26

خودآزمایی فصل اول ............................................................. 2

فصل دوم- ارتباط مؤثر

انتظارات (توقعات) اساسی افراد ........................................ 30

عوامل تأثیرگذار بر توقعات افراد ..................................... 33

اصول ایجاد رابطه خوب با دیگران..................................... 33

الگوی رفتاری برای ایجاد رابطه خوب ............................ 34

ارتباط میان اصول پایه رفتار با دیگران و انتظارات اساسی افراد ............... 35

مشکل .......................................................................................... 36

نقش سرپرست در پیشگیری و حل مشکلات  ............ 37

روش علمی حل مشکل ......................................................... 37

مرحله اول – حقایق را پیدا کنید ..................................... 37

مرحله دوم – اطلاعات را بسنجید و تصمیم بگیرید.. 40

مرحله سوم – اجرای تصمیم .............................................. 41

مرحله چهارم – پیامدها را بررسی کنید ....................... 41

انواع مشکل ............................................................................... 42

چگونه می‌توان از بروز مشکل جلوگیری کرد ............... 44

ویژگی‌های واکنش انسانی .................................................. 47

اصل کنش و واکنش و رفتار سرپرست ......................... 48

روابط انسانی سرپرست در محیط کار ............................ 49

ماهیت انسان و ارتباطات ..................................................... 49

فراگرد ارتباطات ..................................................................... 51

انواع ارتباطات .......................................................................... 55

ویژگی‌های ارتباط یک‌جانبه و دوجانبه .......................... 55

موانع ارتباطات میان افراد .................................................... 56

روش های بهبود ارتباطات (تنش زدایی در مدیریت).................... 58

حل اختلاف ............................................................................... 59

حل اختلاف غیررسمی (کدخدا منشی) ......................... 59

فنون حل اختلاف کدخدا منشی ....................................... 60

خودآزمایی فصل دوم ............................................................ 62

فصل سوم- مسئولیت و اختیار

مبانی سازمان‌دهی..................................................................... 64

تعریف سازمان.......................................................................... 65

انواع سازمان‌ها........................................................................... 65

تعریف سازمان‌دهی ................................................................ 66

تقسیم کار................................................................................... 66

اصول اساسی تقسیم کار........................................................ 66

مزایا و معایب تقسیم کار...................................................... 66

ساخت سازمانی.......................................................................... 67

هدف‌های ساختار سازمانی ................................................... 67

طبقه‌بندی یا واحد سازی .................................................... 68

سازمان‌دهی بر اساس وظیفه (هدف)................................ 68

سازمان‌دهی بر اساس  محصول .......................................... 69

سازمان‌دهی بر اساس ارباب‌رجوع یا مشتری................. 70

سازمان‌دهی منطقه‌ای یا جغرافیایی................................... 71

سازمان‌دهی بر اساس بازار.................................................... 72

سازمان‌دهی بر اساس زمان فعالیت.................................... 72

الگوهای جدید سازمان‌دهی................................................... 72

سازمان‌دهی بر مبنای پروژه................................................. 73

سازمان‌دهی ماتریسی یا خزانه‌داری.................................. 73

ترکیب مختلط.......................................................................... 74

صف و ستاد................................................................................ 74

انواع واحدهای ستاد................................................................ 76

اصول سرپرستی در سازمان‌های تولیدی و خدماتی.... 77

عوامل مؤثر بر حیطه نظارت................................................ 77

عوامل مؤثر در غیرمتمرکز کردن سازمان...................... 78

تعریف اختیار............................................................................ 79

تفویض اختیار و عدم تمرکز............................................... 79

فرآیند تفویض اختیار............................................................ 79

اصول واگذاری اختیار............................................................ 80

مزایای واگذاری اختیار.......................................................... 80

میزان تمرکز و عدم تمرکز.................................................. 81

محیط کار.................................................................................... 81

ویژگی‌های اساسی گروه ها................................................... 82

تعریف گروه.............................................................................. 82

گروه‌ها و سازمان...................................................................... 83

گروه‌ها و عملکرد کاری......................................................... 84

گروه‌ها و نیازهای فردی........................................................ 85

خودآزمایی فصل سوم............................................................. 86

فصل چهارم- هدایت و کنترل

هماهنگی...................................................................................... 88

مفهوم هماهنگی......................................................................... 88

نیاز به هماهنگی........................................................................ 88

روش هماهنگی.......................................................................... 89

کنترل........................................................................................... 89

تعریف کنترل........................................................................... 89

فرآیند کنترل .......................................................................... 90

مرحله اول- تعیین استاندارد یا ضابطه عملکرد............ 90

مرحله دوم- سنجش عملکرد استانداردها....................... 90

مرحله سوم- تشخیص انحرافات و تحلیل علل آن‌ها............................ 90

مرحله چهارم- اقدامات اصلاحی........................................ 91

تدابیر کنترل و نظارت.......................................................... 91

انواع کنترل................................................................................ 92

روش‌های کنترل...................................................................... 93

ایجاد کنترل موثر..................................................................... 95

نقش اطلاعات و رایانه در کنترل....................................... 95

نقش سرپرست در تضمین و کنترل کیفیت.................. 96

مدل‌های کنترل کیفیت........................................................ 96

چگونه می‌توان کارکنان را به کیفیت علاقه‌مند کرد... 97

مشکلات کنترل........................................................................ 98

مدیریت زمان بر اساس جداول کاری متغیر................. 98

اصول زمان‌بندی کارها و زمان‌سنجی انجام کار............ 98

مطالعه کار.................................................................................. 99

هدف‌های مطالعه کار............................................................. 99

شیوه های مطالعه کار............................................................. 99

روش سنجی............................................................................... 99

مراحل روش‌سنجی.................................................................. 99

زمان‌سنجی............................................................................... 100

کاربردهای زمان‌سنجی........................................................ 100

مراحل زمان‌سنجی................................................................ 101

روش های زمان‌سنجی........................................................ 102

وظایف مدیریت منابع انسانی........................................... 103

شغل........................................................................................... 104

اهداف شرح وظایف............................................................. 105

مزایای شرح وظایف............................................................. 105

تجزیه شغل............................................................................. 106

اطلاعات تجزیه و تحلیل شغل......................................... 106

شرایط احراز شغل................................................................. 107

جمع‌آوری اطلاعات تجزیه و تحلیل شغل.................. 107

الف- شناخت شغل............................................................... 107

ب- تبیین پرسشنامه.......................................................... 107

مراحل برنامه‌ریزی نیروی انسانی................................... 110

کارمند یابی............................................................................. 116

عوامل مؤثر در کارمندیابی................................................ 116

مراحل کارمند یابی............................................................... 116

سیستم های ارزیابی عملکرد............................................. 117

منظور از ارزیابی عملکرد.................................................... 118

سئوالات مطرح در ارزیابی عملکرد................................. 120

مبانی ارزیابی عملکرد........................................................... 123

ارزشیابی................................................................................... 127

انگیزش..................................................................................... 128

کاربرد نتایج ارزشیابی......................................................... 129

معیارهای ارزشیابی............................................................... 130

ویژگی‌های طرح ارزشیابی................................................. 132

مراحل ارزشیابی..................................................................... 133

چرا از شاخص‌های ارزیابی استفاده می‌کنیم................ 134

شاخص‌های ارزیابی.............................................................. 135

آئین‌نامه‌های کاری و پرسنلی.......................................... 137

تعاریف کلی و اصولی.......................................................... 137

قرارداد کار و شرایط الزامی انعقاد آن........................... 138

مقررات قانون کار در رابطه با دستمزد.......................... 140

انواع شیفت های کاری متداول....................................... 141

محدودیت‌های قانون کار در مورد سن و جنس......... 145

بهره وری سازمانی................................................................ 147

نیروی انسانی عاملی استراتژیک..................................... 147

بهره وری و تأثیر عوامل انسانی روی آن.................... 148

خودآزمایی فصل چهارم...................................................... 153

فصل پنجم- انگیزش کارکنان

انگیزش..................................................................................... 156

مطالعات انگیزشی.................................................................. 156

انگیزش و عملکرد ................................................................ 156

نظریه هدف گذاری  .......................................................... 157

مشارکت گروهی در کارها ............................................... 157

تعریف واژه مشارکت.......................................................... 157

اهداف نظام پیشنهادات...................................................... 159

سابقه تاریخی نظام پیشنهادات  ..................................... 160

ابعاد نظام پیشنهادات  ....................................................... 161

پیش نیازهای مدیریت مشارکتی  ................................ 162

چگونگی اجرای نظام پیشنهادات .................................... 166

وظایف کمیته نظام پیشنهادات  .................................... 167

نتایج مورد انتظار از اجرای نظام پیشنهادات ............ 169

ویژگی‌های نظام موفق پیشنهادها  ................................ 169

موانع و محدودیت های فراروی اجرای نظام مشارکتی .................................... 170

رهنمودهایی برای اجرای موفقیت آمیز نظام مشارکت......................................... 172

ویژگی‌های یک پیشنهاد خوب  ..................................... 173

مشخصات افراد مشارکت جو  ......................................... 174

ویژگی های سازمان مشارکت جو  ................................ 174

کلیاتی در زمینۀ آموزش .................................................. 174

تعریف آموزش...................................................................... 174

انواع آموزش ......................................................................... 175

فواید آموزش ........................................................................ 175

روش‌های آموزش ............................................................... 176

تعیین نیازهای آموزش ..................................................... 177

سرپرست‌ها و آموزش کارکنان ...................................... 180

با افراد جدید چگونه رفتار کنیم ..................................... 180

مراحل آموزش ..................................................................... 181

مشکلات آموزش ................................................................. 182

نحوه محاسبه میزان پاداش و تشویقی پرسنل........... 183

انواع پاداش ها ....................................................................... 185

طرح های تشویقی یا روش های ترکیبی ................... 185

الف - طرح های تشویقی انفرادی ................................. 186

ب - طرح های تشویقی گروهی .................................... 186

خودآزمایی فصل پنجم ...................................................... 194

 

فصل ششم- بهبود شرایط محیط کار

عوامل عمده افزایش سوانح ناشی از کار پس از انقلاب صنعتی ............................. 197

تعریف حادثه ناشی از کار  ............................................... 197

انواع حادثه  ............................................................................ 200

عوامل دخیل در بروز حادثه  ........................................... 201

اهداف حفاظت فنی و بهداشت کار  ............................. 203

بهداشت کار  ......................................................................... 203

بهداشت کار در سطح جهان  ........................................... 204

سازمان بین المللی کار  ...................................................... 204

سازمان بین المللی استاندارد ............................................ 204

بهداشت کار در ایران  ....................................................... 205

آیین نامه‌های حفاظتی ....................................................... 206

روانشناسی کار  .................................................................... 208

رابطه کار و انسان ................................................................ 209

عوامل فردی ایجاد سانحه ................................................. 210

وظایف سازمان در ایمنی افراد.......................................... 212

عوامل تأثیرگذار بر حوادث کاری.................................. 212

روش های جلوگیری از بروز سانحه.............................. 213

برنامه‌های بهداشت کار ..................................................... 213

طبقه بندی بیماری های شغلی ....................................... 214

اصول اساسی بهداشت کار ................................................ 214

شش اصل درباره جلوگیری از سوانح ........................... 216

وظیفه سرپرست در پیشگیری از سوانح ..................... 217

مدیریت ایمنی ...................................................................... 217

اصول مدیریت ایمنی ......................................................... 218

خودآزمایی فصل ششم........................................................ 219

مراجع و منابع             220

نویسنده	مهدی تیموری،علی روزبه نیا و محمد همتی فر
ناشر	ساکو
نوبت چاپ	سوم
تاریخ چاپ	۱۴۰۲
شابک	978-600-7270-67-7
قطع کتاب	وزیری
تعداد صفحات	۱۶۴
قیمت پشت جلد	۱۲۰,۰۰۰ تومان
قیمت فروش	۱۱۰,۰۰۰ تومان
زبان کتاب	فارسی
تاریخ ثبت در سایت	۲۳ اسفند ۱۳۹۳

شما میتوانید از طریق فرم زیر نظر خود را بیان نمایید:

نام
ایمیل
نظر شما
کد امنیتی	(حروف بزرگ و کوچک یکسان است)

• دانلود بخش هایی از کتاب اصول سرپرستی (390 کیلوبایت)