مقدمه

سیستم اطلاعات جغرافیایی از قابلیت­ها و توانایی­های بسیار زیادی برخوردار است. امروزه استفاده از این سیستم در اکثر برنامه­ها و طرح­هایی که به طور مستقیم و یا غیر مستقیم به علوم زمینی مربوط می­شوند، مورد استفاده قرار می­گیرد. در کشورمان نیز بیش از قبل این سیستم مورد توجه قرار گرفته است در برنامه پنجم توسعه اقتصادی اجتماعی کشور که در حال اجرا شدن می­باشد در ماده 46 فصل پنجم این برنامه به بحث درباره پایگاه داده مکانی GIS پرداخته شده است. سیستم اطلاعات جغرافیایی به عنوان یک سیستم توانمند برای برنامه­ریزی و مدیریت شهری و منطقه­ای قلمداد می­شود و نرم افزارها و سخت افزارهای تخصصی متنوعی در این سیستم مورد استفاده قرار می­گیرد.

امروزه همگام  با رشد و گسترش شهرنشینی در جهان، سیستم­ها و ابزارهای مختلف نیز روز به روز بیشتر می­شوند و تکامل پیدا می­کنند. هر چه شهر بزرگ تر باشد نیاز به برنامه­ریزی دقیق تر و بیشتری دارد. برای برنامه­ ریزی و هدایت بهتر شهر باید از ابزارها و سیستم­های جدید استفاده نمود. سیستم اطلاعات مکانی یکی از مهمترین و پرکاربرد ترین سیستم­ها و ابزارها در این زمینه است. برای شهر می­توان یک پایگاه داده اطلاعات مکانی را ایجاد کرد تا در طرح ریزی­ها و برنامه­ریزی های شهری بتوان از آن استفاده نمود.

شهر ویترینی از مسائل و مشکلات به شمار می­آید. برای برنامه­ریزی و هدایت آن باید از سیستم­ها و ابزارهای مختلفی بهره گرفت. برنامه­ریزی حمل و نقل شهری از اهمیت ویژه­ای در شهرسازی برخوردار است. بسیاری از مشکلات شهری با برنامه­ریزی مناسب حمل و نقل و سامان­دهی شبکه­های ارتباطی بهبود پیدا می­کند.

شبکه­ های ارتباطی شهری استخوان بندی شهر را تشکیل می­دهند. موقعیت قرار گیری عناصر و اجزای مختلف شهر در شبکه ارتباطی بر جریان­ها و ارتباطات داخل و برون شهری اثر می­گذارد. آگاهی و شناخت کامل از شبکه ارتباطی و موقعیت استقرار کاربری­ها در شبکه و پراکنش و توزیع فضایی آنها در هر طرح و برنامه­ای مورد نیاز است.

شبکه­های ارتباطی شهر در برنامه­ریزی شهری از پیچیدگی خاصی برخودار هستند برای برنامه­ریزی و هدایت مناسب کارکرد و عملکرد شبکه ارتباطی شهر بایستی از ابزارها و روش­های نوینی در این زمینه را مورد استفاده قرار داد. با بکار بردن سیستم اطلاعات مکانی می­توان به برنامه­ریزی درست و مناسب سیستم حمل و نقل شهری و همچنین بر شبکه ارتباطی شهری شناخت همه جانبه را کسب نمود. با استفاده از این سیستم در وضعیت­های مختلف می­توان حالت­های مختلفی را برای حل مساله ارائه داد و با توجه به شرایط موجود بهترین حالت ممکن را انتخاب نمود. آنالیز و تحلیل شبکه­های ارتباطی شهری یکی از کاربرد­های مهم سیستم اطلاعات مکانی در زمینه برنامه­ریزی حمل و نقل شهری است. در این کتاب با استفاده از سیستم اطلاعات مکانی به آنالیز و تحلیل مسیر بهینه، محدوده خدمات رسانی، مسیر دسترسی به نزدیک ترین مرکز خدماتی، ماتریس هزینه مبدا- مقصد و مساله مسیریابی وسیله نقلیه پرداخته شده است.

مرتضی خلیلی

mkhalili@pardaraz.com

 

مهدی سعیدی

Mehdi.saidi87@yahoo.com

کتاب GIS و آنالیز شبکه های ارتباطی شهر کتاب درسی رشته شهر سازی در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد است.         

 

مقدمه. 11

فصل اول : 13

1-1: سیستم­های اطلاعات جغرافیایی ( GIS ) 14

1-2: تاریخچه و سیر تکوین سیستم­های اطلاعات جغرافیایی.. 15

1-3: تعاریف سیستم­های اطلاعاتی جغرافیایی.. 18

1-4: مولفه­های سیستم­های اطلاعاتی جغرافیایی.. 20

1-4-1: تفاوت میان داده و اطلاعات... 23

1-5: پایگاه داده‌ی مکانی در محیط GIS. 24

1-5-1: مراحل ایجاد پایگاه داده‌ی مکانی.. 25

1-5-2: مفاهیم داده‌ها و مدیریت پایگاه داده‌های مکانی در محیط GIS. 26

1-5-3: ساختار پایگاه‌های اطلاعاتی.. 26

1-5-4: مدیریت پایگاه داده‌ای.. 27

1-6: نمایش داده­های مکانی با استفاده از مدل. 28

1-6-1: انتخاب مدل مناسب برای نشان دادن عوارض در سیستم اطلاعات مکانی.. 29

1-7: داده­های جدولی در سیستم اطلاعات مکانی.. 37

1-8: قابلیت­های انحصاری GIS. 40

1-8-1: پرس و جو. 40

1-8-2: همپوشانی و آنالیز های فضایی.. 40

1-8-3: حریم بندی.. 41

1-8-4: نمایش توامان داده­های مکانی و توصیفی.. 42

1-8-5: خلاصه سازی و دسته بندی داده­ها 42

1-8-6: توپولوژی.. 43

1-8-7: تحلیل و آنالیز شبکه. 46

1-8-7-1: نود­ها و آرک­ها در تحلیل شبکه. 48

1-9: اهمیت و ضرورت استفاده از GIS. 52

1-10: مزایای استفاده از GIS. 53

1-11: مهمترین کاربردهای GIS. 55

1-11-1: کاربرد GIS در شهرسازی.. 55

1-11-2: کاربرد GIS در امور کشاورزی.. 57

1-11-3: کاربرد GIS در مدیریت بحران.. 58

1-11-4: کاربرد GIS در تحلیل بزه‌کاری و جغرافیای جرم. 59

فصل دوم: 61

2-1: شبکه­های ارتباطی شهر. 62

2-2: جابجایی مسافر و کالا در شهر. 65

2-2-1: راه­های ریلی.. 65

2-2-2: اتوبوس.... 66

2-2-3: وسایل نقلیه شخصی.. 67

2-3: سلسله مراتب شبکه معابر. 67

2-4: انواع بافت­های شبکه معابر شهری.. 69

2-4-1: بافت شعاعی ( ستاره ای ) 70

2-4-2: بافت شطرنجی.. 71

2-4-3: بافت حلقوی.. 71

2-4-4: شبکه خطی.. 73

2-4-5: بافت ارگانیک.... 74

فصل سوم: 75

مباحث عملی آنالیز شبکه­های ارتباطی شهر. 76

3-1: ایجاد Network Dataset برای محدوده مورد مطالعه. 78

فصل چهارم : 91

4: آنالیزهای مختلف شبکه ارتباطی شهر. 92

4-1: آنالیز مسیر و مشخص نمودن کوتاه ترین مسیر. 93

4-2: تحلیل محدوده خدمات رسانی در شبکه ارتباطی.. 107

4-3: پیدا کردن نزدیک ترین مرکز خدمات رسانی نسبت به محل وقوع حادثه در شرایط بحرانی در شبکه ارتباطی  115

4-4: آنالیز ماتریس هزینه مبدا – مقصد در شبکه ارتباطی.. 125

4-5: آنالیز مساله مسیریابی وسیله نقلیه. 134

5: کلام آخر. 153

6: منابع و مآخذ. 154

 تصاویر

تصویر 1: نقطه، خط و پلیگون.. 30

تصویر2: مدل رستری نمایش عوارض.... 31

تصویر3: عکس هوایی از شهر دانسفهان.. 32

تصویر4: نمایش سه پهنه متفاوت از کاربری اراضی با مدل رستر و بردار. 32

تصویر5: مدل رستری نمایش مقادیر پیوسته. 33

تصویر6: مدل رستری نمایش مقادیر گسسته. 33

تصویر7: نمایش مدل رستری با اندازه کوچک و بزرگ... 35

تصویر9: مدل رستری و برداری نمایش عوارض جهان واقعی.. 35

تصویر9: اتصال داده­های جدولی به بانک اطلاعاتی لایه. 38

تصویر10: برقراری داده­های جدولی با موقعیت عوارض مکانی.. 39

تصویر11: همپوشانی لایه­ها برای آنالیز فضایی.. 41

تصویر 12: حریم بندی عوارض مختلف... 41

تصویر13: نمایش توامان داده­های توصیفی و مکانی.. 42

تصویر14: خلاصه سازی عوارض.... 43

تصویر 15 : نقشه TIN.. 44

تصویر 16: ارتباط نودها با یکدیگر. 49

تصویر17: شبکه ارتباطی (شهر زنجان) 63

تصویر18: الگوی بافت شعاعی ( بافت مرکزی شهر همدان ) 70

تصویر19: شبکه معابر شطرنجی ( شهر دانسفهان ) 71

تصویر20: شبکه ارتباطی شعاعی-حلقوی داخلی ( شهر مشهد ) 72

تصویر21: شبکه ارتباطی با حلقه خارجی.. 73

تصویر22: شبکه معابر در بافت خطی.. 73

تصویر23: نمایی از بافت ارگانیک ( شهر رشت ) 74

جداول

جدول1 : مولفه­های تشکیل دهنده سیستم­های اطلاعات جغرافیایی ( GIS ) 21

جدول2: نمونه­ای از جدول اطلاعات توصیفی لایه مدل رستری.. 34

جدول3: ماتریس مجاورت A,B,C,D.. 51

شکل

شکل1: مراحل تشکیل یک سیستم اطلاعات جغرافیایی.. 36

نمودار

نمودار1: حرکت و دسترسی در سلسله مراتب راه­ها 68

نویسنده	دکتر مرتضی خلیلی و مهدی سعیدی
ناشر	ساکو
نوبت چاپ	یکم
شابک	978-600-7270-10-3
قطع کتاب	وزیری
تعداد صفحات	۱۵۶
قیمت پشت جلد	۸۵,۰۰۰ تومان
قیمت فروش	۸۰,۰۰۰ تومان
زبان کتاب	فارسی
تاریخ ثبت در سایت	۱۹ اسفند ۱۳۹۳

شما میتوانید از طریق فرم زیر نظر خود را بیان نمایید:

نام
ایمیل
نظر شما
کد امنیتی	(حروف بزرگ و کوچک یکسان است)